Radliński Adam h. Gryf (zm. po 1684 r.), łowczy łukowski i rotmistrz chorągwi kozackiej. Pochodził z ubogiej i silnie rozrodzonej rodziny szlacheckiej, osiadłej w woj. lubelskim. Był synem Pawła.
R. rozpoczął służbę wojskową w r. 1648; od r. 1650 służył w chorągwi kozackiej Jana Rakowskiego; 1 VII 1653 przejął po nim rotmistrzostwo chorągwi i dowodził swą jednostką w czasie kampanii żwanieckiej. W r. 1655 chorągiew R-ego należała do grupy hetmana w. kor. Stanisława Potockiego i wraz z nią poniosła klęskę w bitwie z wojskami rosyjskimi i kozackimi pod Gródkiem Jagiellońskim (29 IX), a następnie (28 X) przyjęła protekcję szwedzką i przeszła na leża zimowe do woj. ruskiego. W miesiąc później R. podpisał akt konfederacji tyszowieckiej i wraz ze swą chorągwią brał udział w kampanii 1656 r. w trzydniowej bitwie warszawskiej (28–30 VII) i ofensywie jesiennej na Prusy – w działaniach pod Łęczycą, Bydgoszczą, Chojnicami i Gdańskiem w październiku t.r. Ośmioletnia służba przyniosła R-emu awans – otrzymał stanowisko «porucznika pułkowego», czyli praktyczne dowództwo nad 9 chorągwiami jazdy pułku Dymitra Wiśniowieckiego. Wg relacji Jakuba Łosia, gdy zdemoralizowane wojsko kor. stacjonowało na leżach zimowych pod Gdańskiem, w czasie Świąt Bożego Narodzenia pijany R. przerwał kazanie kapelana pułkowego, wspominającego dawnych hetmanów, słowami: «A teraźniejszego P. Potockiego, popie! czemu nie wspominasz?». R. brał udział w kampanii 1657 r., a w r. n. w działaniach pod Toruniem w pułku jazdy Jana Sobieskiego. W r. 1660 chorągiew R-ego znalazła się w dywizji Jerzego Lubomirskiego – brała udział w walkach z wojskami rosyjskimi i kozackimi w rejonie Lubaru, pod Cudnowem i Słobodyszczami (14 IX – 7 X). R. uczestniczył w wyprawie królewskiej na Ukrainę w r. 1663 i w ostatniej kampanii Stefana Czarnieckiego w r. 1664. Jednostka R-ego weszła do związku wojskowego J. Lubomirskiego i brała udział w walkach bratobójczych w r. 1666. W grudniu t. r. R. zapewne brał udział w bitwie z Tatarami pod Brahiłowem i wraz z płk. Sebastianem Machowskim dostał się do niewoli. Po bitwie pod Podhajcami, zgodnie z podpisanym przez Sobieskiego traktatem polsko-tatarskim (październik 1667), jeńcy zostali wypuszczeni. W kampanii 1671 r. R. brał udział na czele własnej chorągwi w hetmańskim pułku jazdy J. Sobieskiego; w r. n. w wyprawie na czambuły tatarskie również walczył pod komendą hetmańską. W kampanii 1673 r. brał udział w bitwie chocimskiej i na czele własnej chorągwi atakował obóz turecki. Po kampanii 1674 r. chorągiew R-ego została wydzielona z pułku i z kilkoma innymi miała wzmocnić załogę polską w Mohylowie (po 22 XI), na czele której stanął Michał F. Rzewuski. Jednak poddanie Baru (23 XI) skłoniło Eustachego Hohola – płka podolskiego – do poddania Mohylowa, wobec czego M. F. Rzewuski zdobył Raszków (24 XI) i osadził tam polską załogę, m. in. chorągiew pancerną R-ego. W kampanii 1676 r. R. walczył dalej w partii M. F. Rzewuskiego – jego jednostka pilnowała szlaków: Czarnego i Kuczmańskiego, a w 2. poł. lipca i w sierpniu t. r. toczyła ciężkie walki z czambułami tatarskimi, potem zaś z wojskami tureckimi w obozie żórawińskim. W pierwszym kwartale 1677 r. chorągiew została zdemobilizowana, a jej żołnierze rozpuszczeni do domów. Doświadczenie zawodowe R-ego zostało następnie wykorzystane przez dowództwo polskie w r. 1683; otrzymał wówczas rotmistrzostwo chorągwi pancernej (wg etatu wojennego 120 koni, wg stanu popisu z 1 VIII 1683 – 73 konie), którą włączono do pułku jazdy Konstantego Wiśniowieckiego, woj. bełskiego. W bitwie wiedeńskiej (12 IX) jednostka R-ego walczyła na prawym skrzydle pod dowództwem hetmana Stanisława Jabłonowskiego, brała potem udział w operacji esztergomskiej i działaniach w Słowacji (do 13 XII).
Za zasługi wojenne R. otrzymał w r. 1659 wieś Helmarów w star. perejasławskim (po śmierci Aleksandra Koniecpolskiego). Dn. 30 IX 1664 został łowczym łukowskim. Jeszcze w r. 1673 posłowie od wojska kor. na sejm prosili w swej instrukcji o wypłatę R-emu zaległego żołdu. R. odszedł z wojska w końcu 1683 r., zapewne z powodu choroby lub ran odniesionych w czasie kampanii wiedeńskiej, chociaż jego chorągiew przetrwała w kompucie do końca 1684 r. R. zmarł prawdopodobnie po r. 1684.
Nie są znane stosunki rodzinne R-ego – wiemy jedynie, iż młodszy z braci, towarzysz jego chorągwi kozackiej, zginął w r. 1656 w walce ze Szwedami pod Chojnicami. Starszy brat Stefan był towarzyszem chorągwi jazdy w r. 1648, potem rotmistrzem chorągwi kozackiej w l. 1654–6, ale po jej rozbiciu przez Szwedów w końcu 1656 r. zaciągnął się do jednostki swego brata jako chorąży (październik 1657), awansując potem do stopnia porucznika (styczeń 1659 – kwiecień 1661). W r. 1661 był już wojskim żytomierskim. Kolejny brat – Daniel brał udział w walce z wojskami kozackimi w szeregach pospolitego ruszenia ziemi lwowskiej w r. 1651; potem był komornikiem lwowskim i regentem żydaczowskim.
Niesiecki; Uruski; – Górski K., Jan III pod Żórawnem (1676 roku), „Bibl. Warsz.” 1896 t. 3 z. 1 s. 72–3; Korzon T., Dola i niedola…, Kr. 1898 I 51 (Radłowski?); Odrowąż-Pieniążek J., Rycerstwo polskie w wyprawie wiedeńskiej w roku 1683, W. 1933 s. 25; Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., IV 516, 1958 V 500, 1959 VI 234, 1960 VII 416, 1961 VIII 264; tenże, Wiedeń 1683. Dzieje kampanii i bitwy, W. 1983; tenże, Wojsko polskie w drugiej połowie XVII w., W. 1965; tenże, Wyprawa wiedeńska 1683 r., W. 1957 s. 178; Woliński J., Materiały…, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., X cz. 2 s. 253, XII cz. 1 s. 229–31; tenże, Żórawno, „Przegl. Hist. Wojsk.” T. 2: 1930 z. 1 s. 47; Zieliński H., Wyprawa Sobieskiego na czambuły tatarskie, tamże T. 2: 1930 z. 1 s. 11; – Akta do dziej. Jana III, VI 338; Arch. Jugo-Zap. Rossii, II cz. 2 s. 119; Łoś J., Pamiętniki, Kr. 1858 s. 25–6; Pisma do wieku Jana Sobieskiego, I cz. 1; Relacja Dymitra Wiśniowieckiego z kampanii 1676, Wyd. J. Woliński, „Przegl. Hist. Wojsk.” T. 2: 1930 z. 2 s. 296; – AGAD: ASW dz. 85 nr 69 k. 9–11, 22, 178–179, nr 73 k. 17–19, nr 84 k. 181–202, nr 89 k. 1–3, nr 102 k. 33–34, 40–41, 54–55, nr 105 k. 181–202, Metryka Kor. nr 201 k. 209v.–210, LL nr 25 k. 509, Rach. Sejm. nr 65 k. 29v. (1681 r.), Sigillata nr 8 k. 51 (1664 r.), nr 9 k. 93v. (1665 r.).
Marek Wagner